رسوم و سنت‌های چهارشنبه سوری اقوام مختلف ایرانی در مناطق مختلف کشور به فراخور ویژگی های محیطی، اقلیمی و فرهنگی هر قوم تفاوت و شباهت هایی با هم دارد.

پریدن از روی آتش از رسوم اصلی ایرانیان در هر قوم و منطقه ای بود ه به نحوی که خانواده ها با جمع آوری هیزم و آتش روشن کردن از روی آن می پریدند و گرمای آتش، نیرو و سرخی آن را در زندگی طلب می کردند.

در گرگان و استرآباد کهن هم مردم در این شب برای استقبال از نوروز و سال نو جشن مهر و دوستی برگزار می کنند.

اهالی استرآباد (گرگان کنونی) از گذشته های دور همراه با دیگر مردم ایران زمین با برگزاری جشن چهارشنبه سوری سال خود را به پایان برده و برای روزی نو و آغاز بهار مهیا می شدند اما در سال های اخیر شاهد رفتارهایی خطر ساز در اجرای این سنت هستیم که فرسنگ ها دور از رسم ایرانی آن است.

آن چیزی که در سال های اخیر از آن به چهارشنبه سوری نام می برند، ثمره ای جز قطع عضو، آسیب دیدگی اعضا، نابینایی و ناشنوایی و سوختگی برای مردم به ویژه نوجوانان و خانواده ها ندارد؛ موضوعی که آسیب شناسی و علاج بخشی آن با برگزاری چند جلسه عمومی و چند سخنرانی برطرف نمی شود بلکه فرهنگ سازی و برخورد با عاملان ناامنی و مجازات آنها باید جدی تر از گذشته در دستور کار متولیان قرار بگیرد.

این رفتارها باعث شده جشنی که فرصت همدلی و پیوند مهر و دوستی ایرانیان بوده به ساعاتی خطرساز و نگران کننده برای بسیاری از خانواده ها و همچنین به وقتی برای استفاده از مواد محترقه و آتش زا تبدیل شود.

بسیاری از مردم ترجیح می دهند برای درامان ماندن از مخاطرات چهارشنبه سوری، از منزل خود خارج نشوند. به دلیل قصور و کم کاری بسیاری از نهادها شب چهارشنبه سوری به آوردگاه نبرد و میدانی برای ترقه و نارنجک تبدیل شده است.

قاشق زنی

در گذشته های نه چندان دور، مردم گلستان سنت ها و رسوم متعددی برای شب چهارشنبه سوری داشتند. قاشق زنی یکی از این سنت ها بوده، در این رسم نوجوانان و جوانان با لباس مبدل قاشق و کاسه مسین برداشته و شب در کوچه به راه می افتادند و در خانه نزدیکان و آشنایان را می زدند و با کوبیدن قاشق به کاسه مسی صاحب خانه را خبر می کردند تا به آنان هدایایی دهد.

به دلیل قصور برخی از نهادهای فرهنگی، شب چهارشنبه سوری به آوردگاه برای پرتاپ نارنجک و ترقه تبدیل شده استصاحب خانه هم شیرینی، آجیل و نقل و نبات و چیزهایی از این دست در کاسه آنها می ریخت تا کام خود را شیرین کنند.

همچنین با توجه به رسوم قدیمی دوران نامزدی و ملاحظات آن، رسم قاشق زنی و زدن در خانه همسایگان و آشنایان فرصتی برای دیدن همسر آینده خود هم بود.

کوزه شکنی

کوزه شکنی یکی دیگر از رسوم استرآباد قدیم در چهارشنبه سوری بود در اجرای این رسم از کوزه های سفالی که ظرف نگهداری نمک و کوزه آب بود، استفاده می شد.

در چهارشنبه سوری اهل خانه پس از روشن کردن آتش در جای مناسب، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی، کمی نمک به نشانه شورچشمی و یک سکه به نشانه تنگدستی در کوزه سفالی می انداختند و هر فرد خانواده یک بار این کوزه را دور سرمی چرخاند و نفر آخر آن را از پشت بام به کوچه پرتاب می کرد تا با این کار تیره بختی، تنگدستی و شوربختی از اهل خانه دور شود.

فالگوش ایستادن

فالگوش ایستادن از دیگر رسم های چهارشنبه سوری گرگانی ها بود، در این شب برخی نیت کرده و نخستین جمله ای را که می شنیدند، نتیجه فال خود می دانستند.

هر چند این رسوم ارزشمند و کهن رو به فراموشی است اما هستند محلاتی در گرگان که همچنان بر عهد خود با سنت های دیرین استرآباد وفادار مانده و تلاش می کنند کمتر به سراغ ترقه و رفتارهای پرخطر بروند.

۲۰ مصدوم در گلستان

حوادث چهارشنبه سوری تا زمان نگارش این گزارش ۲۰ مصدوم در گلستان بر جای گذاشته که ۱۶ نفر مرد و چهار نفر زن هستند.

رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گلستان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: نوجوانان ۱۰ تا ۲۰ سال با ۱۱ نفر آسیب دیده بیشترین طبقه سنی، مصدومان حادثه چهارشنبه سوری استان گلستان را تشکیل می‌دهند.

محمدجواد مقسمی افزود: نباید بگذاریم آئین کهن چهارشنبه سوری که یکی از جشن‌های باستانی ایران است جای خود را به چهارشنبه سوزی بدهد.

وی از آماده باش کامل نیروهای اورژانس ۱۱۵ در چهارشنبه آخر سال خبر داد و افزود: شهروندان در صورت بروز حوادث سوختگی ضمن حفظ خونسردی از قرار دادن مواد غیربهداشتی بر روی محل سوختگی خودداری کنند و با اورژانس تماس بگیرند.

معاون فرهنگی و اجتماعی انتظامی گلستان هم در گفتگو با خبرنگاران اظهارکرد: خانواده‌ها در این ایام به ویژه چهارشنبه آخر سال مراقب رفتار و عملکرد فرزندانشان باشند تا خدایی ناکرده شاهد سوانح و حوادث دلخراش و ناگوار برای آنها نباشیم.

سرهنگ علیرضا نصیری رضی افزود: متأسفانه عده‌ای از هموطنان با استفاده از مواد منفجره علاوه بر خسارات مالی و جانی، باعث بروز صدمات سنگین جسمانی می‌شوند و هر ساله در این ایام شاهد داغدار شدن تعدادی از خانواده‌های ایرانی هم هستیم.

نصیری ضمن هشدار جدی به خانواده‌ها افزود: آمارها نشان می‌دهد که بیشترین آمار قربانیان چهارشنبه آخر سال کودکان و نوجوانان هستند.

به گزارش خبرنگار مهر، هر چند دستگاه های نظارتی و کنترلی تلاش کرده اند با عاملان توزیع مواد محترقه و خطر ساز برخورد کنند اما از سوی دیگر دستگاه های متولی فرهنگی برای احیا سنت های جذاب، با نشاط و سراسر شور کهن اقدام چندان ثمر بخشی نکرده که ضرورت دارد اهتمام آنها برای احیا و شناساندن این رسوم بیشتر شود